Mrki medved (Ursus arctos) je najkrupniji pripadnik reda zveri kod nas. Nekada je bio široko rasprostranjen na teritoriji Srbije. Do kraja dvadesetog veka, staništa mrkog medveda u Srbiji se nalaze u konstantnom opadanju, što je praćeno i smanjenjem brojnosti populacija.
Najnoviji podaci navode na zaključak o značajnom oporavku vrste, praćenom porastom brojnosti populacije i širenjem areala (oblasti rasprostranjenja). U tom smislu, zabeleženi su i „neobični“ nalazi tokom 2019. godine, u Koceljevi, na Gledićkim planinama severno od Trstenika i u blizini Lapova.
Današnji areal vrste obuhvata planinska područja na zapadu, jugozapadu i u centralnim delovima Srbije, kao i planinsko područje između Dunava i Crnog Timoka (nehomogeno naseljeno) u severoistočnoj i istočnoj Srbiji, sa malom disjunktnom enklavom na Staroj planini.
Vuk je posle mrkog medveda najkrupniji pripadnik reda zveri (Carnivora) u Srbiji. Areal vrste u našoj zemlji je relativno širok. Na prostorima južno od Save i Dunava vuk jedino izostaje na prostoru Mačve i doline Velike Morave. Na teritoriji AP Vojvodine populacija se održava na prostoru Deliblatske peščare i Vršačkih planina. Stalni konflikti sa čovekom, gotovo istorijskog trajanja, doveli su i do povremenih lokalnih iščeznuća populacija vuka, ali je on do današnjih dana, ipak, sačuvao stabilan populacioni status i u Srbiji, a i u širem regionu Balkana.
U cilju efikasne zaštite medveda kao strogo zaštićene vrste i sprečavanja nanošenja šteta domaćinstvima koja se nalaze na području gde medved ima staništa, Zavod za zaštitu prirode Srbije i JP „Srbijašume“, kao upravljač zaštićenih područja Park prirode „Golija“ i Park Prirode „Zlatibor“, koja se nalaze u prirodnom arealu mrkog medveda u Srbiji, pokrenuli su prvo 2017. godine projekat monitoringa medveda na Goliji i 2019. godine projektne aktivnosti proširili na područje Zlatibora.
Tokom perioda izvršenja projekta konstatovano je da je populacija medveda stabilna i u blagom porastu, kao i da je u pogledu dinamike pojava i prijava šteta, smanjen broj prijava istih ove godine. Realna je pretpostavka da je deo razloga u tome što je urod šumskih i drugih plodova ove godine bio uočljivo veći u odnosu na prethodnu, i da je usled aktiviranja starog/novog hranilišta i intenzivnog održavanja već postojećih došlo do smanjenja odštetnih zahteva, kao i samog obima pričinjenih šteta.
Tokom treće godine realizacije projekta sakupljeni su dodatni podaci o prisustvu i kretanju mrkih medveda na području Parka prirode „Golija“.
Prethodno je procenjeno brojno stanje na 15 do 20 stalno ili povremeno prisutnih jedinki oba pola i različitih uzrasnih kategorija. U svetlu najnovijih podataka, slobodni smo da zaključimo da brojnost mrkog medveda u parku pokazuje i dalje stabilan trend, sa mogućnošću laganog porasta, kao i da se brojnost može proceniti na 30 jedinki ili više. I dalje stoji ranije iznesena pretpostavka o prisustvu barem pet reproduktivnih grupa.
Potvrđeno je i ranije registrovano prisustvo ženki sa jednim, dva i tri mladunca, dok deo evidentiranih mužjaka pripada stalno prisutnim, a deo, uglavnom subadultnih jedinki, privremeno je prisutan ili je u disperziji, što je u skladu sa njihovim uobičajenim ponašanjem i bionomijom. Vrsta obitava u, za nju karakterističnim tipovima staništa, koje čine kompleksi čisto četinarskih šuma i mešovitih, lišćarsko-četinarskih i lišćarskih šuma mezofilnog karaktera.
Ove godine je primetno smanjenje broja i obima šteta na imovini lokalnog stanovništva, dok je struktura pričinjenih šteta manje-više ista kao i prethodne godine. Jedan od razloga je, svakako, postavljanje novih i revitalizacija postojećih mesta za prihranu medveda. Lokacije za prihranu su opremljene odgovarajućim objektima za osmatranje i video nadzorom. Na pojedinim hranilištima pored osmatračnice i hranilice postavljena je i zamka, tzv. „hair trap“ za prikupljanje uzoraka dlake na mestima za prihranu, a u svrhu detaljnije genetičke analize populacije. Ove aktivnosti su predviđene i za narednu kalendarsku godinu.
U provoj godini istraživanja i sprovođenja projekta u Parku prirode „Zlatibor“ ustanovljeno je da je područje Parka prirode „Zlatibor“ stalno mesto boravka mrkog medveda, do su raniji podaci ukazivali da je područje Zlatibora pretežno tranzitno, ka južnim i jugoistočnim područjima. Registrovano je i prisustvo jedne do dve reproduktivne grupe (za sada), i na osnovu postojećih podataka zaključeno je da i dalje postoji stalna komunikacija i disperzija jedinki sa prostora Tare, preko Šargana i Mokre Gore prema Goliji, Uvcu i Zlataru.
Takođe, na prostoru Parka prirode „Zlatibor“ u 2019. godini je, na osnovu dosadašnjih prijava koje građani šalju za nadoknadu štete nanete od strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta, konstatovan nešto manji broj šteta na imovini građana iz šireg zlatiborskog regiona.
Svakako, dalje formiranje i funkcionisanje mesta za dodatnu prihranu medveda od značaja je za očuvanje daljeg povoljnog statusa vrste u Srbiji, kao i smanjenje nivoa šteta.
U toku 2019. godine pokrenut je i projekat sa JP „Nacionalni park Kopaonik“ u cilju sakupljanja početnih podataka o prisustvu vuka i mrkog medveda na području Nacionalnog parka „Kopaonik“, kao osnova za nastavak i unapređenje daljih istraživanja.
Neke ranije pretpostavke o prisustvu barem tri ili četiri čopora koji privremeno ili stalno imaju aktivnosti na zaštićenom području, biće u narednom periodu predmet provere. Konstatovano je da je učestalost pojave i viđanja mrkog medveda u porastu. Zaključeno je da je za potrebe nadzora i planskog upravljanja populacijom vuka potrebno razmotriti formiranje i/ili aktivaciju hranilišta (mrciništa). U tom smislu, za sada su predložene tri lokacije. Dve od njih su bile i do sada periodično aktivne („Rendara“ i „Livađe“), dok je gradnja treće planirana na novoj lokaciji („Ibrova ravan“). Očekivanja su da će ova mrciništa biti pogodna i za privlačenje nekrofagnih vrsta ptica, poput beloglavog supa.
Nastavak terenskih istraživanja, realizacije ciljeva i kompletiranja podataka u okviru sadašnjeg projekta planirani su i za zimsku i prolećnu sezonu kalendarske 2020. godine.
