Svetski dan šuma treba sve da nas podseti da su šume kao najsloženiji ekosistemi na planeti, zaslužne za brojne blagodteti u kojima uživamo.
Međunarodni dan šuma ustanovljen je 1971. godine na 23. zasedanju Generalne skupštine Evropske konfederacije za poljoprivredu. Generalna skupština Ujedinjenih Nacija je 2012. godine donela odluku da će se obeležavanje Međunarodnog dana šuma organizovati 21. marta svake godine, na dan prolećne ravnodnevnice na severnoj hemisferi, odnosno jesenje ravnodnevnice na južnoj hemisferi.
Šume su u biološkom smislu najraznovrsniji ekosistemi na Zemlji i faktor koji utiče na stabilnost svih ostalih ekosistema. Šume predstavljaju stanište za mnoge biljne i životinjske vrste, regulišu vodni režim i imaju značajnu zaštitnu ulogu u sprečavanju poplava, erozija i klizišta. U odnosu na ljude, šume imaju izražen socio-ekonomski karakter, kao i uticaj na povećanje kvaliteta životne sredine i života stanovništva. Dobro su od opšteg interesa, svojevrsni čuvari biodiverziteta i genofonda, odnosno jedan od glavnih centara ukupne biološke raznovrsnosti.
Srbija je sve do polovine XIX veka bila obrasla gustim neprohodnim šumama. Njana šumovitost je tada iznosila, prema nekim procenama oko 80%. Međutim, već u drugoj polovini XIX veka uništavanje šuma u Srbiji uzelo je toliko maha da se već tada shvatao značaj održavanja i obnavljanja postojećih šuma. Кako je Srbija u XIX veku bila bogata šumama, njihovo uništavanje i krčenje uzelo je takve razmere da se već tada vode diskusije o problemu šumarstva u Narodnoj skupštini Кneževine Srbije (1871-1874), a 1891. godine donet je i Zakon o šumama.
Srbija trenutno ima oko 30% površine pod šumom, a nacionalnom Strategijom pošumljavanja teži se da se ovaj procenat podigne na oko 42% do 2050. godine. Prema podacima nacionalne inventure šuma (Banković i dr., 2009), Srbija spada u srednje šumovite zemlje sa prosečnom pokrivenošću šumskom vegetacijom. Ukupna površina pod šumama u Srbiji iznosi 2.254.000 hektara, odnosno pokrivenost je 29,1%. Od ove površine, državne šume zauzimaju 53%, dok privatne šume zauzimaju površinu od 47%. U šumama Srbije prisutno je 49 vrsta drveća, od čega je 40 lišćarskih, a 9 četinarskih.
Do pošumljenosti od oko 42 odsto
Povodom obeležavanja Međunarodnog dana šuma, direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije mr Aleksandar Dragišić izjavio je da je „jedan od prioritetnih ciljeva u zaštiti prirode očuvanje i unapređenje šuma kao našeg najvećeg prirodnog bogatstva koje predstavlja najvažniji izvor biološkog diverziteta. Poseban značaj šume imaju u održavanju ekoloških procesa i ravnoteže, štiteći osetljive ekosisteme, slivove i izvorišta voda. Ono što je važno pomenuti na ovaj dan je to da šume u okviru zaštićenih prirodnih dobara Srbije učestvuju sa 80% površine. Stoga, Zavod za zaštitu prirode Srbije u strateškim aktivnostima za povećanje površine zaštićenih područja i unapređenje njihovog upravljanja kroz nacionalne i međunarodne mreže zaštite, poseban značaj daje zaštiti šumskih kompleksa kao nosilaca ukupnih vrednosti naše prirode“.
Direktor Zavoda A. Dragišić istakao je da o značaju šuma u sistemu zaštite prirode govori i podatak da su prva zaštićena područja u Srbiji šumski ekosistemi Strogi rezervati prirode „Felješana“ i Mustafa“ na teritoriji opštine Majdanpek. Danas, kao netaknuti šumski ekositemi zaštićeno je preko 30 strogih rezervata prirode, dok se u okviru većih područja, kao što su nacionalni parkovi i parkovi prirode ovi prostori čuvaju u I režimu zaštite. Кao područja sa najvećom šumovitošću kod nas ističu se Park prirode „Golija“, Nacionalni park „Tara“, Park prirode „Stara planina“, Specijalni rezervat prirode „Goč-Gvozdac“, Park prirode „Stolovi“ i mnogi drugi. Površina šuma pod zaštitom uskoro će biti znatno povećana proglašenjem novih područja za zaštićena, kao što su parkovi prirode „Кučaj-Beljanica“ i „Mojstirsko-Draške planine“.
Prašume Srbije na 0,1 odsto površina
Prema međunarodno prihvaćenoj definiciji, šume u Srbiji su u odnosu na prirodnost, podeljene u tri kategorije: šume bez prisutnih intervencija čoveka (prašume), koje pokrivaju minimalnu površinu od 0,1% (1.200 ha), a koja je sigurno znatno veća u našim uslovima ako se uzme u obzir ukupna površina sastojina obuhvaćenih objektima strogo rezervatskog tipa u zaštićenim područjima, polu-prirodne šume pokrivaju 92,1% obrasle površine, i veštački podignute sastojine i plantaže mekih lišćara, koje pokrivaju 7,8% ukupne površine pod šumama.
Više informacija o jedinstvenim šumskim rezervatima koji čuvaju šume Pančićeve omorike prašume bukve i bukove šume sa reliktnim vrstama možete naći na sajtu Zavoda za zaštitu prirode.
Foto: Zavod za zaštitu prirode Srbije
